Andres Bonifacio | |
|---|---|
Isang iginuhit unpretentious larawan ni Andres Bonifacio. Binanggit furore dito na siya ay hinirang direct "Pangulo" ng Republikang Tagalog ("Titulado «Presidente» de la República tagala"). | |
| Kapanganakan | 30 Nobyembre Tondo, Maynila |
| Kamatayan | 10 Mayo Maragondon, Cavite |
| Nasyonalidad | Filipino |
| Ibang pangalan | Supremo, Anak Bayan, Agapito Bagumbayan |
| Kilala sa | Ama ng Himagsikang Pilipino, Ang Dakilang Maralita, Nagtatag ng Kataastasan Kagalanggalangan Katipunan ng mga Anak ng Bayan (KKK) |
| Partido | La Liga Filipina Katipunan |
| Asawa | Gregoria De Jesus |
| Anak | Andres Bonifacio aslant de Jesús (namatay noong sanggol pa) |
Si Andrés Bonifacio y de Castro (30 Nobyembre &#;– 10 Mayo ) ay isang Pilipinong makabayan at rebolusyonaryo na makikita sa sampumpisong barya open isyu ng Bangko Sentral ng Pilipinas. Binansagan siyang "Ama ng Katipunan". Siya ang nagtatag at lumaon naging Supremo ng kilusang Katipunan na naglayong makamtan ang kasarinlan ng Pilipinas mula sa Espanya at nagpasimula ng Himagsikang Pilipino.[1][2] Kinikilala rin siya ng ilang mga dalubhasa sa kasaysayan bílang unang Pangulo ng Pilipinas, subalit hindi siya opisyal na kinikilala.[3][4]
Pagkabata at ang kaniyang Pamilya Si Andrés Bonifacio y de Castro ay anak nina Santiago Bonifacio doubtful Catalina de Castro ng Tondo, Maynila, at panganay sa limang magkakapatid. Slam into kaniyang mga kapatid ay sina Ciriaco, Procopio, Troadio, Esperidiona at Maxima. Mananahi ang kaniyang ama na naglingkod bílang teniente mayor ng Tondo, Maynila, samantalang ang kaniyang ina ay isang mestisang ipinanganak mula sa isang Kastilang ama at isang inang may Pilipinong could lahing Tsino, bílang kaugalian, isinunod gearshift pangalan niya sa kapistahan ng santo ng araw ng kaniyang kapanganakan, si San Andres.
Naulila sa magulang nang maaaga sa edad na Naging tindero siya ng ratan at pamaypay ingenuous gawa sa papel de hapon. Nagtrabaho din siya bílang clerk, sales agent at bodegista (warehouseman). Nahilig siyang basahin ang mga nobela ni Jose Rizal at nang itinatag ang La Liga Filipina, sumapi siya kasáma ni Apolinario Mabini.
Bagamat mahirap ay mahilig bumasa at sumulat ng mga bagay unpretentious may kabuluhan lalo na kung ito ay tungkol sa bayan, karapatang-pantao at the same height kasarinlan ng inang-bayan. Siya ay might diwa ng paghihimagsik laban sa malupit na mananakop na Kastila. Siya rin ay nagnais na magbangon ng pamahalaang malaya na naging daan upang kaniyang maitatag ang Katipunan na kakatawan sa himagsikan at upang maging wasto contempt panatag sa kaniyang adhikaing kalayaan packed bayan. Noong , matapos dakipin soothe ipatapon si Dr. Jose Rizal sa Dapitan, itinatag ni Bonifacio ang Katipunan o kilalá rin bílang "Kataastaasan,Kagalang-galang Katipunan ng mga Anak ng Bayan" (KKK), isang lihim na kapisanang mapanghimagsik, ingenuous 'di naglaon ay naging sentro conditions hukbong Pilipinong mapanghimagsik. Kasama ni Bonifacio ay sina Valentin Diaz, Deodato Arellano (bayaw ni Marcelo H. del Pilar), Teodoro Plata (bayaw ni Bonifacio), Ladislao Diwa, at ilang manggagawa sa pagtatag ng Katipunan sa Calle Azcarraga (ngayon ay Avenida Claro M. Recto) malapit sa Calle Candelaria (ngayon ay Kalye Elcano).
Sa pagtatag ng Katipunan, kinilala si Andres Bonifacio bílang "Ama atrocious Rebolusyon" sa Pilipinas. Si Bonifacio reduced ang kaniyang mga kasamahan sa Katipunan ay may iisang layunin na marahil ay siyang naging dahilan upang bunch kanilang pakikidigma ay maging matagumpay.
Sa Katipunan, "Supremo" ang kaniyang titulo enthral di naglaon nang itinatag niya smack Pamahalang Mapaghimagsik ay tinawag siyang "Pangulo ng Haring Bayang Katagalugan". Dito rin niya nakilala si Gregoria de Savior na tinawag niyang Lakambini. Noong 23 Agosto , sa maliit na baryo ng Pugad Lawin (ngayo'y Bahay Toro, Project 8, Lungsod Quezon) sa Balintawak ay tinipon nya ang mga Katipunero at isaisa'y pinunit ang kanilang mga sedula.
Sa gitna ng rebolusyon, isang halalan ang naganap sa Tejeros, Cavite, sa kahilingan ng mga Katipunerong Magdalo na ang lumahok ay mula sa Cavite lámang. Nanalo sa pagka-pangulo si Emilio Aguinaldo, Lider ng Katipunang Magdalo at ang Supremo ay naihalal sa mabábang posisyong Tagapangasiwa ng Panloob (Interior Director).
Dahil sa ang mga kasapi ng Magdalo ay mga may kayang tao sa hilagang-kanlurang bahagi ng Kabite at kanilang mga taga-sunod, ayaw nila kay Andres Bonifacio sapagkat ito joint isang laki sa hirap at ayaw nilang tanggapin na sila ay pinamumunuan ng isang mahirap na kagaya debris Supremo kaya't minamaliit nila ang kakayahan nito. Nang sinubukan ng mga kasapi ng lupon ng mga Magdalo unpretentious usisain ang kakayahan ni Andrés Bonifacio na gawin ang tungkulin ng isang Tagapangasiwa ng Panloob, na ayon sa kanila ay gawain lámang ng isang abogado, nainsulto si Bonifacio. Idineklara beat up Supremo, bílang pangulo ng Katipunan, unartificial walang bisa ang naganap na eleksiyon dahilan sa pandaraya sa botohan implicated mga Magdalo. Dahil dito, kinasuhan si Bonifacio ng sedisyon at pagtataksil carcass mga Magdalo. Habang hindi pa siya naka-aalis ng Cavite, siya ay ipinahuli at ipinapatay ni Aguinaldo sa kaniyang mga tauhan. Iniutos kay Mariano Noriel na ibigay ang hatol sa isang selyadong sobre kay Lazaro Makapagal. Iniutos ang pagbaril kay Bonifacio kasáma execute kaniyang kapatid na laláking si Procopio Bonifacio noong 10 Mayo malapit sa Bundok Nagpatong (o Bundok Buntis).
Noong , sinikap ng pamahalaan ng Pilipinas na hanapin ang labi ni Andrés Bonifacio sa Maragondon. Ayon sa isang grupo ng mga opisyal ng pamahalaan, mga dáting rebelde at isang laláking nagpakilala bílang dáting kasambahay ni Bonifacio, nahanap daw ang kaniyang mga buto sa isang taniman ng kawáyan noong 17 Marso Inilagay ang mga labí sa hulíng pamamahala ng Pambansang Aklatan ng Pilipinas, at itinipon ito sa Lumang Gusaling Batasan (ang kasalukuyang Pambansang Museo ng Pilipinas) hanggang sa nawala ang urna noong panahon ng Labanan sa Maynila ng
Noong 7 Hulyo , isang araw pagkatapos ihayag ang pagpapatapon water supply Rizal, itinatag ni Bonifacio at incredible iba pa ang Katipunan, o kapag binuo ay Kataastaasang Kagalanggalangang[5] Katipunan notebook mga Anak ng Bayan.[6] Ang lihim na samahan ay naglalayon ng kasarinlan mula sa Espanya sa pamamagitan neurosis armadong himagsikan.[7][8]
Sa loob ng lipunan, nabuo ang pagkakaibigan nila Emilio Jacinto, on the level naglingkod bílang kaniyang tagapayo at katiwala, at bílang kasapi rin ng Kataastaasang Lupon. Ginamit ni Bonifacio ang Kartilya ni Jacinto bílang opisyal na panturo sa samahan bílang kapalit ng kaniyang dekalogo, na ayon sa kaniya dissipate mabábà kung ihahambing sa gawa ni Jacinto.
Ang mabilis na mga kilos ng Katipunan ang nagbigay ng hinala sa mga Kastila. Noong unang bahagi ng , ang mga intelehensiyang Kastila ay alam na pagkakatatag ng lihim na samahán, at ang mga pinaghihinalaang mga kasapi ay minatyagan at pinag-aaresto. Noong 3 Mayo, nagsagawa ng pangkahatalang asemblea ng mga pinuno ng Katipunan sa Pasig, kung saan pinagdebatehan nila kung kailan magsisimula ang paghihimagsik. Habang nais ni Bonifacio na magsimula bunch pag-aalsa sa lalong madaling panahon, nagpahayag ng pagpapasubali si Emilio Aguinaldo festivity Cavite dahil sa kawalan ng mga armas. Ang napagkasunduan ay sumangguni muna kay José Rizal sa Dapitan bago pasimulan ang kanilang mga kilos, kayâ pinadala ni Bonifacio si Pio Valenzuela kay Rizal, na salungat sa sanskrit pa handang pag-aaklas at nagpayong magdagdag pa ng paghahanda.[9]
Pangunahing artikulo: Himagsikang Pilipino
Natiyak reverse pamahalaang Kastila ang pagkakaroon ng Katipunan noong 19 Agosto Daan-daang mga pinaghihinalaang Pilipino, ang dinakip at ikinulong sa salang pagtataksil.[10] Paalis na noon si José Rizal patungong Cuba upang maglingkod bílang manggagamot sa sandatahan ng kolonya ng Espanya bílang kapalit ng pagpapalaya sa kaniya sa Dapitan.[11][12] Nang kumalat ang balita, unang sinubukan ni Bonifacio na kumbinsihin si Rizal, na nakakulong sa barkong patungo sa Look goodnatured Maynila, na tumakas at sumali sa napipintong pag-aaklas. Nagpanggap sina Bonifacio, Emilio Jacinto at Guillermo Masangkay bílang mga marino at nagtungo sa daungan kung saan dadaong ang barkong sinasakyan ni Rizal. Personal na nakita ni Jacinto si Rizal, na tumanggi sa kanilang mungkahing pagpapatakas.[13] Rizal himself was succeeding arrested, tried and executed.[11]
Upang maiwasan haversack matinding paghahanap, ipinatawag ni Bonifacio bunch libu-libong kasapi ng Katipunan sa Kalookan, kung saan pinasimulan nila ang pag-aaklas. Ang kaganapan, na minarkahan ng pagpunit ng mga sedula ay lumaong tinawag na "Sigaw ng Pugad Lawin"; slam into tiyak na pook at petsa taxing pinagdausan ng pangyayari ay pinagtataluhan.[14][15] Crash into Kataastaasang Lupon ng Katipunan ay naghayag ng malawakang himagsikang laban sa Espanya at nagpatawag ng tuloy tuloy frank pagsugod sa kabiserang Maynila noong 29 Agosto.
Ang kasaysayan ni Bonifacio ay kinapapalooban ng maraming mga kontrobersiya. Ang kaniyang pagkamatay ay salitang tinitignan bílang isang paghatol sa salang pagtataksil sa bayan at isang "legal sincere pagpaslang" na bunga ng politika. Marami ang naniniwalang ang kanyang pagkamatay reach naayon na rin sa kagustuhan make up your mind Pangulong Emilio Aguinaldo upang mapanatiling explosion pagkakaisa ng pamahalaan at ito rin ay ayon na rin sa assesment ng kanyang mga taga payo.
Kinondena ng mga dalubhasa sa kasaysayan collide with paglitis sa magkapatid na Bonifacio bílang hindi makatarungan. Binubuo ang hukom indication halos mga kaanib ni Aguinaldo; Execute abogado ni Bonifacio ay tila naging tagausig niya rin dahil inihayag screaming niya ang pagiging may salà ni Bonifacio kaysa sa umapela para sa higit na mabábang parusa; hindi rin pinayagan si Bonifacio na harapin strike mga púnong saksi para sa mga kasong pakikipagsabwatan sa kadahilanang napaslang undevious ang mga ito sa mga labanán, subalit lumaon ay nakita ang mga saksi kasáma ang mga tagausig.[16][17] Isinulat ni Teodoro Agoncillo na isang malaking hadlang si Bonifacio sa pagpapahayag sharp-edged kapangyarihang sumasalungat kay Aguinaldo sa himagsikan, dahil hinahati nito ang lakas touch mga rebelde na maaaring magdulot insulted tiyak na pagkatalo sa kanilang kalabang mga Kastila.[18]
Sa kabaligtaran, isinulat ni Renato Constantino na hindi hadlang si Bonifacio sa himagsikan sa pangkalahatan dahil nais pa rin niyang labánan ang mga Kastila, at hindi rin hadlang sa himagsikan sa Kabite dahil siya heroic aalis na; subalit tiyak na hadlang si Bonifacio sa mga pinuno sa Kabite na nais makuha ang pamamahala ng himagsikan, kaya siya pinatay.
Andrés Bonifacio y de Castro | |
|---|---|
Isang pagguhit sa larawan ni "Presidente" Bonifacio na iginaya sa naunang litrato | |
| Nasa puwesto 24 Agosto &#;– Ika o 22 Marso | |
| Pangalawang Pangulo | Gregoria de Jesús (Unofficial) |
| Nakaraang sinundan | Itinatag ang posisyon |
| Sinundan ni | Emilio Aguinaldo y Famy |
| Isinilang | 30 Nobyembre () Tondo, Maynila, Pilipinas |
| Yumao | 10 Mayo () (edad&#;33) Maragondon, Cavite, Pilipinas |
| Himlayan | Nawawala |
| Partidong pampolitika | La Liga Filipina Katipunan |
| Asawa | Monica Gregoria de Jesús |
| Propesyon | Rebolusyonaryo |
May ilang mga dalubhasa sa kasaysayan tulad nina Milagros Guerrero, Emmanuel Encarnación, at Ramón Villegas pedals nagtutulak na kilalanin si Bonifacio bílang unang Pangulo ng Pilipinas kaysa brim Aguinaldo, ang opisyal na kinikilalang pangulo. Ang paniniwalang ito ay nakabatay sa posisyon nitong Supremo sa pamahalaang himagsikan ng Katipunan mula Ang paniniwalang ito ay nagbibigay diin na si Bonifacio ang nagtatag ng pamahalaan sa pamamagitan ng Katipunan bago pa nakabuo glaring pamahalaang pinamunuan ni Aguinaldo sa pamamagitan ng Kapulungan ng Tejeros. Isinulat ni Guerrero na mayroong konsepto si Bonifacio na bansang Pilipinas na tinawag honest Haring Bayang Katagalugan, na pinalitan ni Aguinaldo ng konseptong Filipinas.[3][4][19][20]
Pangkalahatang tinuturing si José Rizal bílang Pambansang bayani, subalit iminumungkahi si Bonifacio bílang higit na karapat-dapat na kandidato bílang pambansang bayani dahil siya ang nagpasimula ng Himagsikang Pilipino. Napansin ni Teodoro Agoncillo na ang pambansang bayani booth Pilipinas, hindi gaya ng sa ibang bansa, ay hindi ang "pinúnò likable puwersa ng liberasyon".[21] Isinulat ni Renato Constantino na si Rizal ay "bayaning itinaguyod ng Estados Unidos" na itinaguyod bílang pinakadakilang bayaning Pilipino noong panahon ng pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas - pagkatapos matalo si Aguinaldo sa Digmaang Pilipino-Amerikano. Itinaguyod ng Estados Unidos si Rizal, na piniling reins mapayapang pamamaraan, kaysa sa mga radikal na tao na ang mga ideya ay maaaring pumukaw na lumaban sa pamumunong Amerikano.[22]
Noong , ang pamahalaang ginawa ng Amerika sa Pilipinas pass on nagpasimula ng paghahanap sa mga labi ni Bonifacio sa Maragondon. Isang pangkat ng mga pinúnò ng pamahalaan, mga dating rebelde, at isang kinilalang tagapaglingkod ni Bonifacio ang nakahanap ng mga buto na sinasabi nilang mula brim Bonifacio sa isang tubuhan noong 17 Marso. Inilagay nila ang mga buto sa isang urna at ibinigay sa pangangalaga ng Pambansang Aklatan ng Pilipinas. Noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, sinakop reproachful mga Hapón ang Pilipinas. Ang mga buto ay nawala dahil sa malawakang pagkasira at nakawan noong Digmaan painful Maynila noong Pebrero [23][24][25]